Als jeugdprofessional of consulent in het sociaal domein valt er veel winst te behalen bij de start van een aanmelding. De fase waarin het probleem en de vraag van de hulpvrager wordt verkend. Daarom deze 10 tips over vraagverheldering.
Neem de tijd voor contact
We kennen allemaal de situaties waarin een gezin of een systeem een vraag heeft, waar je met elkaar mee aan het werk gaat en dan blijkt halverwege dat er hele andere dingen spelen of aan de hand zijn. Wellicht vraag je je dan wel eens af of je dat eerder had kunnen weten en je tijd had kunnen besparen door bij de start extra aandacht te besteden aan het uitvragen van de veranderbehoefte. Soms wel, maar soms moeten dingen ook zo zijn.
Wat wel werkt is om tijdens de start van een samenwerking, de tijd te nemen om contact te maken, vragen te stellen en de situatie echt te verhelderen. Dat doe je voornamelijk door de tijd te nemen om vragen te stellen maar ook door te markeren wat wel goed gaat. Neem vooral ook de tijd om stil te staan bij de oplossingen van de ander, wat heeft in het verleden al eens geholpen. Maar ook wat willen zij graag anders zien en hoe ziet dat er concreet uit? Deze fase noemen we de vraagverheldering.
Vraagverheldering
Maar hoe doe je dat nou precies? Hoe stel je de juiste vragen en blijf je oprecht nieuwsgierig naar het standpunten en de opvatting van de cliënt?
Hieronder 10 tips om te komen tot vraagverheldering.
- Leg uit hoe het proces rondom de hulpvraag of inzetten van de juiste hulp eruitziet. Geef uitleg, eventueel door het uit te tekenen.
- Vraag toestemming om vragen te stellen; zodra je hebt uitgelegd hoe het proces eruitziet, licht dan ook toe dat je vragen stelt en soms misschien ook vragen stelt waarvan de ander zich kan afvragen of deze relevant zijn. Immers als iemand vraagt om opvoedondersteuning, waarom zou je dan stil staan bij de sociaaleconomische factoren? De uitleg bij die vraag is dat het hebben van financiële zorgen en problemen veel stress met zich mee kan brengen en het op die manier van grote invloed kan zijn op de opvoedsituatie en het hulpverleningsproces.
- Nodig de ouder, jeugdige of cliënt uit om ook vragen terug te stellen, grenzen te stellen en of zijn mening vrijelijk te uiten. Benoem dat je hier ruimte voor geeft.
- Maak gebruik van een methodische vraagverheldering, dat betekent dat je zowel vragen stelt over de huidige situatie (wat speelt er in het hier en nu), over de toekomst, (waar wil je naar toe?) maar ook over het verleden (wanneer was dit anders?). Dit doe je door gebruik te maken van verschillende soorten vragen. Vragen zoals bijvoorbeeld; detailvragen (hoe ziet het eruit?), perspectiefwisselingsvragen (hoe kijken anderen naar de situatie), de wondervraag (hoe zou het er uit zien als de problemen er niet meer zijn) of schaalvragen (hoeveel invloed heeft dit probleem nu op de opvoeding van je kind, of op jouw functioneren).
- Geef de ouder, jeugdige of cliënt de ruimte om zijn ideeën over de ontstane situatie en hoe deze op te lossen te ventileren en help hen deze te concretiseren vanuit een oprecht geïnteresseerde houding en het stellen van detailvragen.
- Neem de tijd om actief op zoek te gaan naar het netwerk. Stel verduidelijkende vragen, die ook aansporen tot het besef dat we allemaal onderdeel zijn van een systeem. Stel bijvoorbeeld de vraag: “Wie ligt er s’ nachts wel eens wakker van jullie situatie?”
- Sta stil bij de oplossingen die al ingezet zijn, wat werkte daarin wel? Hoe zag dat eruit? Wanneer doet het probleem of de situatie zich niet voor? Des te concreter je uitgevraagd des te beter krijgt de cliënt weer zicht op de opties die er zijn om de huidige situatie te doorbreken. Door in kaart te brengen wat zijzelf al eens eerder gedaan hebben, of wat anderen gedaan hebben om te helpen geef je hoop. De cliënt krijgt weer vertrouwen dat het gaat om een oplosbaar probleem. Dit motiveert weer om het probleem aan te pakken. Deze oplossingen zijn de basis voor het vervolg plan.
- Stel een schaalvraag om concreet te maken hoe de ouder of jeugdige de situatie ervaart. Laat hen zoveel mogelijk zelf de gewenste situatie formulieren. Vraag bijvoorbeeld; “Als 10 de situatie is zoals je het graag zou willen en 0 is helemaal niets van dat alles is er nu, waar sta je nu? Wat maakt dat het nu een .. is? Vertel eens over een keer dat je al dichterbij de gewenste situatie was? Wat was er toen anders? Wat zou de volgende stap zijn om richting de 10 te komen?”.
- Heb oog voor wat er goed gaat, benoem dit regelmatig. Geef complimenten en geef erkenning voor het proces. Vraag door op situaties wanneer het probleem er niet is, hoe ziet dat eruit? Vraag ook door naar waar ze naar toe willen: hoe ziet het eruit als het probleem er niet meer is? Wat is er dan anders? En welke eerste stap zou de ander graag als eerst willen maken?
- Spreek af hoe je successen en eerste stappen gaat vieren, geef weer uitleg over het proces en wat de volgende stap is maar benoem ook dat overwinningen of veranderingen in de situatie het verdienen om aandacht te krijgen. Hoe het systeem of de ander dat wil doen, ligt bij hun maar hier expliciet naar vragen en aandacht voor hebben, dat is de kracht van de professional.
Dit artikel is geschreven door Summer Kost
Zoek je meer informatie over vraagverheldering of wil je meer weten over de kracht van vragen stellen?
Summer geeft ook een training over Vraagverheldering. Onder het kopje Opleidingen > Jeugd- en gezinsprofessionals vind je de training. Of klik op onderstaande button voor een directe link.
Ben je ook zo dol op podcasts luisteren? We hebben een podcast opgenomen over vraagverheldering.
Deze podcast gaat over vraagverheldering tijdens gesprekken met cliënten. Het is een gesprek met Summer Koster, pedagoog, beleidsadviseur, veranderkundige en trainer bij TIMM Consultancy.
Veel luister plezier!
Je hoort Summer Koster en Margreet Timmer.