11 praktische tips voor het maken van een veiligheidsplan

Het stoppen van huiselijk geweld en kindermishandeling begint met signaleren, bespreken van de zorgen en vervolgens het maken van een veiligheidsplan. Maar met wie ga je allemaal overleggen? Hoe bepaal je de urgentie en hoelang de afspraken gelden? Hoe vaak en wanneer ga je het gesprek met ouders en kinderen aan?  

Veiligheidsplan maken blijkt niet zo makkelijk

Inmiddels is er door veel organisaties in de (jeugd)hulpverlening ervaring opgedaan met het maken van veiligheidsplannen, al blijkt dit in de praktijk niet zo makkelijk te zijn. Plannen zijn niet altijd gebaseerd op werkzame elementen uit het verleden (uitzonderingen op de zorgen). Ze zijn ook dikwijls nog onvoldoende in samenwerking met ouders en kinderen opgesteld. 

Hoe dan wel?

Hoe moet het dan wel? Hoe betrek je ouders en kinderen zo optimaal mogelijk bij het veiligheidsplan? Hoeveel regie krijgt of behoudt de cliënt en hoeveel sturing moet je als professional geven?  

Praktische tips voor het maken van een veiligheidsplan

• Plaats de informatie en de kennis van het gezin en van de professionals naast elkaar omdat iedereen zijn stokpaardjes en blinde vlekken heeft. Door meerdere perspectieven naast elkaar te zetten leer je van en met elkaar. Zo ontstaat echt samenwerken en ontstaat een completer beeld van de situatie.

  Als professional sluit je aan bij het gezin en volg je zo veel als mogelijk is hun tempo. Hierbij houd je echter wel oog voor de veiligheid van alle betrokkenen. Merk je dat het creëren van nieuwe veiligheid te lang duurt, bijvoorbeeld doordat er teveel tijd besteed wordt aan het bespreken van allerlei onderwerpen die niet direct te maken hebben met de directe veiligheid, dan bespreek je dat openlijk. Het is dan nodig om iedereen weer te laten focussen op waar het echt om gaat. 

• De grootste voorspeller van toekomstig geweld is eerder gepleegd geweld! Ga daarom het gesprek aan over moeilijk en ingrijpende gebeurtenissen. Niet om daarover te oordelen maar om te onderzoeken wat de moeilijke momenten zijn geweest waarin ouders niet de ouders konden zijn die de kinderen nodig hadden. De kracht zit hem vaak in de details waardoor het nodig is om echt goed door te vragen.

  Met de volwassenen en ouderen kinderen gebruik je hiervoor het raamwerk Samenwerken aan Veiligheid en voor de kinderen de Drie Huizen. 

   

• Wees oprecht nieuwsgierig naar de momenten waarop het ook lastig was, maar het toch gelukt is om de kinderen de zorg en aandacht te geven die zij nodig hebben. Wat was er toen anders? Hoe wist je toen wat je moest doen? De uitzonderingen op de zorgen zijn de basis voor de afspraken die je gaat maken. De uitzinderingen laten immers niet alleen zien dat het wél kan, ze laten ook zien hóe het kan!
   
• Vraag naar alle vormen van geweld; fysieke en psychische mishandeling, fysieke en psychische verwaarlozing, seksueel misbruik. Het gebeurt zeer regelmatig dat er meer aan de hand is dan je op het eerste oog zou denken.

  Wanneer jij laat merken dat alle onderwerpen bespreekbaar zijn en dat je hierin niet veroordelend bent, komt er veel meer informatie op tafel.  

   

• Neem de tijd. Het vergt meerdere gesprekken om het gezin te leren kennen en samen een veiligheidsplan te maken. Je spreekt alle leden van een gezin om de situatie in kaart te brengen, haalt het netwerk erbij en gaat uiteindelijk met alle betrokkenen een plan maken.

  Heel vaak zien professionals er tegen op om een afspraak te maken met alle betrokkene omdat de agenda’s het vaak niet toe lijken te laten om tot een gezamenlijke afspraak te komen.

  Benadruk vooral het belang, stem af met het gezin wat een geschikt moment is en vraag van anderen enige flexibiliteit.
   

• Het netwerk zorgt voor meerdere ogen in de dagelijkse routine van het gezin. Zij ondersteunen en begeleiden maar nemen soms ook de zorg (tijdelijk) over. Zij zijn de betrokkene met wie je samen het veiligheidsplan maakt.
    

• Bedenk samen welke afspraken op papier komen te staan wie die informatie allemaal bij de hand moeten hebben. Zorg voor praktische en overzichtelijke schema’s en lijstjes die passend zijn voor dat gezin.

   

• Een veiligheidsplan bevat ook afspraken over het proces; de vervolg stappen, eventuele controles, evaluatie en termijnen. Ontwikkel daarvoor met elkaar een visie op veiligheid en hoelang het duurt voordat er weer sprake is van stabiele veiligheid. Wanneer het al jarenlang lastig en zwaar is ben je niet in een half jaar klaar. Dan heb je meer tijd nodig.

   

• Maak ook afspraken over wie wat doet wanneer er toch onverhoopt zorgen zijn of veranderingen die bijstellingen nodig maken; wie geeft op welke manier en aan wie een signaal dat er wat moet gebeuren (o.a. veiligheidsobject kinderen). Wie roept iedereen weer bij elkaar?

   

• Bespreek met elkaar wat de kinderen moeten weten en hoe we hen dat gaan vertellen. Het fijnste werkt het als je met de volwassenen samen een woord en beeldverhaal maakt voor de kinderen waarin precies staat wat er is gebeurd en welke afspraken er zijn gemaakt. 
   
• De afspraken uit het veiligheidsplan zijn geen globale richtlijnen, het zijn concrete afspraken die afgestemd zijn op de specifieke situatie van dat gezin. Denk na over hoe het er in allerlei dagelijkse situatie aan toegaat en wat ervoor nodig is om het voor iedereen prettig te laten verlopen.  

Geschreven door Margreet Timmer

Wil je nog meer weten over veiligheidsplanning? Luister dan naar een van onze podcasts of meld je aan voor een van de opleidingen.