De subtiele kunst van het vragen stellen

Humble inquiry vrij vertaald in het Nederlands; Nederige navraag of Meegaande navraag staat voor; “De subtiele kunst van het stellen van vragen waarin je het antwoord niet weet en daarmee een relatie opbouwt op basis van nieuwsgierigheid en interesse in de ander”.

In ons werk wil je, in het contact met de ander, de communicatie ten volle benutten. Je gaat voor een effectieve communicatie met je omgeving, de inwoner of cliënt en met je teamleden.

Daar zijn een aantal interessante stelregels voor. In dit artikel beschrijf ik de subtiele kunst van het vragenstellen en hoe jij daar meer van kunt doen;

De kracht van een goede communicatie, heeft 4 belangrijke fundamenten

1. Luister meer, praat minder
2. Stel vragen op basis van nieuwsgierigheid en interesse
3. Meer aandacht voor erkenning van de ander; vertel minder
4. Aandacht voor hoe je de vraag stelt

Waarom meer luisteren en minder praten?

Sociologisch gezien zet je door te vertellen de ander een positie onder je. Het impliceert dat de ander niet weet wat jij te vertellen hebt. Daarnaast geven we waarde aan kennis, dus het etaleren en bespreken van kennis lijkt waarde te geven. Er zit een keerzijde aan het delen van kennis. Het geven en overdragen van kennis doet namelijk afbreuk aan echt contact, nieuwsgierigheid en gezamenlijke groei en ontwikkeling.

Aandacht voor “hoe je de vraag stelt”

Als je een vraag stelt, bedenk dan met welke reden je de vraag stelt. Stel je de vraag om je gelijk te testen? Is je vraag wellicht een verkapt verhaal of oplossing voor de ander? Of is het oprechte nieuwsgierigheid?

Ga zoveel mogelijk voor de laatste optie! Wees oprecht nieuwsgierig naar de wijsheid van de ander. Een extra vraag (zonder verkapt antwoord of oordeel) maakt de samenwerking, het contact beter, dieper en uiteindelijk efficiënter. Je komt daarmee sneller tot de essentie van wat de ander van je wil weten of nodig heeft.

Hoe zit het dan met professionals in het sociaal domein?

Als je in het sociaal domein werkt ben je gewend om vragen te stellen, je bent bezig met het verhelderen van de vraag tijdens gesprekken met anderen. Als je niet alert bent kan je met name gericht zijn op het stellen van vragen t.b.v. het verzamelen van informatie. En ben je minder bezig met het stellen van vragen om de ander te begeleiden in zijn eigen zoekproces.

Je handelt vaak vanuit verschillende rollen. Maar ben je je wel altijd bewust van die rollen? Ga zoveel mogelijk uit van een faciliterende rol. Deze rol is voor iedereen geschikt, zowel in de gedwongen hulpverlening, een leidinggevende rol, de rol van coach of hulpverlener. Faciliteer de ander zodat die tot leren en of ontwikkeling komt. Hieronder ligt ik een drietal rollen toe en geef ik suggesties voor vragen die daarbij passen.

Als professional heb je een aantal basisrollen vanwaar je uit kunt handelen

• hulpverlenende of coachende rol,
• (proces)regisserende rol,
• faciliterende rol.

De hulpverlenende of coachende rol

Hierin staat aandacht en begrip voor de situatie centraal en kun je tot gezamenlijk tot passende oplossingen komen. In deze rol passen vooral vragen waarin je op zoek bent naar “de echte vraag”. Je neemt als professional afstand van de openingsvraag en probeert door middel van het stellen van verhelderende vragen gezamenlijk meer zicht te krijgen op de veranderwens en de onderliggende vraag.

Bijvoorbeeld;

1. Wie hebben last van… (of andere Wie vragen)
2. Wat denk jij dat ….?
3. Waar en hoe ….?

Een regisserende rol

In deze rol leg je uit hoe het proces eruit komt te zien, vertel je de stappen die genomen moeten worden en ben je procesbegeleider. Er is echter een valkuil namelijk dat je ook gaat bepalen HOE iets moet gebeuren. Probeer daarvan weg te blijven. Vertel het HOE alleen als je specifiek wordt gevraagd “hoe doe ik dat dan?”. Een regisseur schept voorwaarden voor het hoe, door te concretiseren “wat de veranderwens is.”

Om uit de vertelmodus te komen als iemand je vraagt “hoe iets moet gebeuren” kun je een aantal vragen stellen;

1. Wat deed je in vergelijkbare situaties? Wat hielp toen?
2. Welke optie heeft je voorkeur?
3. Wanneer is de situatie voor jou opgelost? Wat zou een eerste stap kunnen zijn?
4. Heb je iemand in je omgeving die eerder zoiets heeft meegemaakt, wat heb je hem of haar zien doen wat volgens jou een goede oplossing zou kunnen zijn?
5. Wat voor opties heb je allemaal die je eventueel zou kunnen doen?
6. Wanneer doet het probleem zich niet voor? Hoe ziet dat eruit?
7. Hoe is het je gelukt om….?

Een faciliterende rol

Deze rol doet het meest recht aan een goed gesprek, verdieping in het contact en het vermogen van de ander om zelf tot keuzes te komen, te leren en het eigen proces vorm te geven. In een faciliterende rol maak je het mogelijk dat de ander zelf tot inzicht, oplossingen en ideeën komt door het stellen van vragen. Door oprecht nieuwsgierig te zijn en de vragen ook procesmatig in te zetten.

Je start met;

1. Vragen die verhelderen; de wie, wat, waar en hoe vragen.
2. Vervolgens vragen naar het beoordelen van de situatie; “Hoeveel last heb je ervan? Hoe graag wil je dit? Welk cijfer zou je geven?”. Etc.
3. Stil staan bij eerdere successen; “Wat heeft gewerkt? Welke elementen zou je nu weer kunnen toevoegen?”.
4. Een feitelijke samenvatting geven van wat de ander heeft gezegd, zonder eigen interpretaties en eigen taal.
5. Oprecht trots of blij voor de ander zijn als er eigen inzichten, ideeën of oplossingen zijn gekomen.
6. Motiveren om zelf die ideeën, inzichten of oplossingen te onderzoeken en vragen wat de ander daarin van jou nodig heeft. Wat zou ik daarin voor je kunnen betekenen?

Ik ben nieuwsgierig; Wat zou het je opleveren als je gedurende de dag meer waarderende of nieuwsgierige vragen zou stellen?

Zelf aan de slag met de subtiele kunst van vragen stellen?

Wil je na het lezen van dit blog zelf aan de slag met vaardigheden zoals vragen stellen, oplossingsgericht werken en komen tot echt goede gesprekken? Voor jou is er de training

Oplossingsgericht werken in het Sociaal Domein:

“Vanuit de oplossingsgerichte houding gaan we er van uit dat cliënten zelf in staat zijn om hun eigen oplossingen te bedenken. En dat het de taak van jou als  professional is om de cliënt door het stellen van vragen te helpen om zelf voor hun specifieke situatie oplossingen te bedenken.”

Geschreven door Summer Koster