De verklarende analyse: een uitleg, doel en proces

Een uitleg over de toepassing van de verklarende analyse

Wat is een verklarende analyse?

Een verklarende analyse is een proces waarbij professionals proberen de achterliggende factoren en oorzaken van een probleem, situatie of gedrag te begrijpen. Deze methode wordt vaak toegepast in de jeugdzorg, GGZ en psychiatrie om complexe situaties beter te begrijpen en gerichte interventies te kunnen aanbieden. Het doel is om niet alleen te beschrijven wat er aan de hand is, maar ook om te verklaren waarom dit gebeurt. Wil je hier direct praktisch mee aan de slag? Bekijk onze opleiding verklarende analyse.

Hoe maak je een verklarende analyse?

Om te begrijpen hoe je een verklarende analyse maakt, is het belangrijk om te starten met het verzamelen van relevante informatie en het stellen van gerichte vragen. Dit gebeurt meestal door middel van gesprekken, observaties, en het analyseren van beschikbare gegevens. De analyse vereist een gestructureerde aanpak waarin hypotheses worden geformuleerd en getest, en waarin verbanden tussen factoren worden onderzocht. Binnen de jeugdzorg helpt deze werkwijze om complexe situaties helder in beeld te krijgen en passende interventies te formuleren.

Wie maakt een verklarende analyse?

Het wordt meestal uitgevoerd door professionals zoals psychologen, orthopedagogen, jeugdzorgwerkers, of andere deskundigen binnen de jeugdzorg. In sommige gevallen worden ook multidisciplinaire teams ingezet om een breder perspectief te krijgen en meer expertise in te brengen. Cliënten en hun naasten hebben natuurlijk een centrale rol. Zij brengen waardevolle informatie in en zijn degenen die zich gezien en gehoord moeten voelen tijdens de analyse.

Wat is het doel van een verklarende analyse?

Het primaire doel van een verklarende analyse is om inzicht te krijgen in de oorzaken en instandhoudende factoren van een bepaald probleem of situatie, maar ook de beschermende factoren en copingmechanismen. Dit inzicht vormt de basis voor het ontwikkelen van gerichte interventies of oplossingen. Naast probleemoplossing helpt de analyse ook om meer begrip en samenwerking te creëren tussen betrokken partijen, zoals hulpverleners, cliënten en hun netwerk.

Wil je horen hoe andere professionals analyses toepassen in de praktijk? Luister de podcast aflevering “Het belang van de verklarende analyse” met Nienke Kuiper en Anne Hueting.

Wat zijn de stappen van de verklarende analyse?

De verklarende analyse volgt een gestructureerde aanpak in zes stappen. Deze stappen helpen professionals in de jeugdzorg, GGZ of andere hulpverleningscontexten om gedrag of situaties beter te begrijpen en passende interventies te ontwikkelen:

• Probleemidentificatie: Definieer en beschrijf de klacht of het probleem.
• Informatie verzamelen: Verzamel gegevens via gesprekken, vragenlijsten, observaties en dossieranalyse.
• Analyse van factoren: Onderzoek welke factoren een rol spelen en hoe ze samenhangen.
• Hypothesevorming: Formuleer mogelijke verklaringen voor het probleem.
• Conclusies trekken: Beoordeel via vakbekwaam redeneren welke hypothesen het meest waarschijnlijk zijn.
• Aanbevelingen: Stel interventies of acties voor die de situatie kunnen verbeteren.

Deze stappen sluiten aan bij de Richtlijn Effectieve Jeugdhulp, waar verklarende analyses onderdeel van uitmaken.

Hoe betrek je het gezin bij het proces?

Het betrekken van het gezin is nodig om een volledig en kloppend beeld te krijgen van de situatie. Dit kan op de volgende manieren:

• Open communicatie: Voer gesprekken met gezinsleden om hun perspectieven en ervaringen te begrijpen.
• Samenwerking: Werk samen met het gezin bij het formuleren van hypotheses en oplossingen.
• Transparantie: Geef het gezin inzicht in het doel en de voortgang van de analyse.
• Empathie en respect: Luister aandachtig en toon begrip voor de gevoelens en zorgen van gezinsleden.

Door het gezin actief te betrekken bij het hele proces, vergroot je niet alleen de effectiviteit van de analyse, maar ook de kans op succesvolle en duurzame oplossingen. TIMM Consultancy ontwikkelde een praktisch verklarende analyse werkboek voor gezinnen waarmee je samen met alle gezinsleden tot inzicht komt.