Hoe kunnen we kinderen ingrijpende gebeurtenissen uitleggen?

Het is belangrijk om dat op een manier te doen die aansluit bij de leeftijd en het ontwikkelingsniveau van het kind of de kinderen. Voor jonge kinderen is het daarom belangrijk om dit met woorden en tekeningen te doen. Zij begrijpen en onthouden het dan beter. Ook is het zoeken naar net genoeg informatie zodat het duidelijk is maar ook niet te veel informatie waardoor de kinderen overspoeld raken door alle informatie.

Inmiddels heb ik, samen met ouders, al heel veel verhalen geschreven en getekend waardoor kinderen uitleg hebben gekregen over gebeurtenissen die een grote impact hadden in hun leven. Bijvoorbeeld over de scheiding van hun ouders, een (tijdelijke) uithuisplaatsing, een ouder die (tijdelijk) niet thuis was of in de gevangenis zat, ruzie en geweld thuis.

Het is niet eenvoudig voor ouders, zelfs niet voor hulpverleners om aan kinderen uit te leggen wat er gebeurd is in het leven van het kind. We zijn al snel bang dat we het kind te veel belasten. Ook ontbreekt het vaak aan duidelijke en ook eenvoudige woorden om de gebeurtenissen uit te leggen. Ouders zelf zijn door de hectiek overspoeld zijn met informatie en hebben veel aan hun hoofd waardoor ze ook niet goed kunnen vertellen wat er gebeurd is.

Wanneer blijkt dat het kind nooit uitgelegd heeft gekregen wat maakt dat hij niet meer thuis woont bijvoorbeeld, zal dat zelden vanuit onwil zijn. Onmacht kan hieraan ten grondslag liggen. Soms ontstaat ook de indruk dat het kind het niet wil weten omdat het geen vragen stelt. Dit mag echter allemaal geen excuus zijn om niet te proberen een goede uitleg te geven aan het kind omdat regelmatig blijkt dat anders een kind zijn eigen uitleg creëert. Een uitleg waarbij het kind zichzelf vaak de schuld geeft van de gebeurtenissen.

Tips voor het maken van een woorden beeldverhaal:

1. Wat is de meerwaarde voor het kind

Wanneer je het idee voor een ‘Words and Pictures’ verhaal aan ouders voorlegt ga je samen met ouders onderzoeken wat de meerwaarde van het verhaal voor hun kind kan betekenen. Heeft hun kind al vragen gesteld over wat er gebeurd is? Heeft het kind misschien zelf al een verklaring bedacht? Het kan helpend zijn om een voorbeeld van een verhaal mee te nemen om zo een beeld te geven van dat wat je in gedachten hebt.

2. Wat weet het kind al?

Samen met de ouders ga je na wat hun kinderen al weten met betrekking tot de gebeurtenissen die geleid hebben tot de zorgmeldingen en de stappen die hierop volgden. Ga na of ouders al met hun kind hierover gesproken hebben, wat zij al uitgelegd hebben en wat hiervan het effect op hun kind was. Wanneer zijzelf niet met hun kind gesproken hebben onderzoek dan samen met hen wie dat eventueel wel al gedaan kan hebben en wat er toen verteld kan zijn of wat de kinderen al gehoord zouden kunnen hebben wanneer zij (per ongeluk) gesprekken van anderen opgevangen hebben.

3. Start met de titel van je verhaal.

Waar gaat het verhaal over? Dit zorgt voor een duidelijke focus en zo voorkom je dat het verhaal te groot en te lang wordt. Beperk je tot dit doel. Er kan later altijd nog een ander deel toegevoegd worden. Wanneer het verhaal vordert kun je steeds weer terug gaan naar de titel van het boekje. Is dit wat we nu opschrijven belangrijk voor het doel dat we nu gesteld hebben of betreft het informatie die wellicht ook belangrijk is maar net zo goed later aan het kind verteld kan worden?

4. Schrijf het verhaal samen met ouders.

Het moedigt hen aan om pijnlijke gebeurtenissen te bespreken en uit te diepen, met één doel in gedachte: het helpen van hun kinderen.

5. Omgaan met verschillen

Onvermijdelijk zijn er onderdelen waarbij ouders en professionals of ouders onderling, het oneens zijn over het verhaal. Benadruk dat het belangrijk is om steeds vanuit het perspectief van het kind te onderzoeken welke informatie relevant is. Voor een kind is het geen probleem als mensen ergens verschillend over denken. Als deze verschillen maar op tafel liggen. Voor een kind is het vooral belangrijk dat er met respect over beide ouders wordt gesproken en er gekeken wordt naar de positieve intenties.

6. Neem de tijd

Ook al is het soms moeilijk en duurt het soms lang, we vinden meestal wel een manier om met ouders te onderhandelen en een verhaal te creëren waarin zowel de positieve aspecten als de problemen van hun relatie worden beschreven. Hou vol en blijf vooral vragen stellen.

7. Vaste onderdelen van het verhaal

Hou bij het schrijven van het verhaal de onderdelen aan die Susie Essex heeft opgesteld; wie maken zich zorgen, waarover maken zij zich zorgen, wat gebeurde er toen en wat doen we nu aan de zorgen.

8. Het verhaal voorlezen

Als het verhaal klaar is plan je een bijeenkomst met de ouders en kinderen en ga je het verhaal voorlezen aan de kinderen. De kinderen krijgen de tijd om vragen te stellen en krijgen het verhaal mee zodat het verhaal nog veel vaker gelezen kan worden.

Heel veel succes met het schrijven van verhalen!

Mocht je eerst nog meer willen weten, willen oefenen of feedback willen op verhalen? Meld je dan aan voor de training Woord en beeldverhaal; een veiligheidsplan in woord en beeld.

Geschreven door Margreet Timmer