getraumatiseerde kinderen
Het is waardevol, zeggen Anouska Kloes en Margreet Timmer tegen elkaar, dat we ons meer en meer realiseren dat traumabehandeling en het verwerken van trauma, niet alleen door een therapeut wordt gedaan. Er is zoveel meer voor nodig. Ook de school speelt hierin een rol, een belangrijke rol zelfs.
Ingrijpende jeugdervaringen (ACE: Adverse Childhood Experiences) kunnen van alles zijn. Scheidingen, psychische problemen van een ouder, een ouder in de gevangenis, oorlogservaringen of verhuizen. Daarnaast kunnen alle vormen van huiselijk geweld en kindermishandeling aanleiding geven tot trauma bij kinderen.
“De hoeveelheid is zeker een factor. Een kind dat één keer iets vervelends meemaakt zal daar minder snel last van krijgen als kinderen die meerdere keren een nare gebeurtenis voor de kiezen krijgen. Een andere factor is de leeftijd van het kind. Hoe jonger een kind is, hoe meer invloed de gebeurtenis vaak heeft. Daarnaast de hoeveelheid steun van een volwassene of vanuit de omgeving die een kind ontvangt. Een kind schat de ernst van de situatie in op de reactie van een volwassene. Als de volwassene rustig en adequaat kan reageren op de situatie heeft het kind hier dus voordeel van om de gebeurtenis zelf goed te kunnen verwerken”. Anoushka vertelt ook over specifieke situaties waarin de ouder degene is die de onveiligheid veroorzaakt.
“Het is een andere manier van kijken. In plaats van te kijken naar ‘wat is er aan de hand met een kind?’, kijk je naar ‘wat is je overkomen? Wat heb je meegemaakt?’. Het gedrag van het kind probeer je te begrijpen in het licht van wat het heeft meegemaakt. ‘Hoe kunnen we je daarbij helpen?’ is dan al een heel andere vraag dan ‘wat is er aan de hand?’.”
Een kind krijgt door de nare ervaringen, vaak ook negatieve overtuigingen over zichzelf. ‘Ik ben een slecht kind’, ‘het zal wel een reden hebben dat dit mij gebeurt’, zijn voorbeelden van gedachten die een kind over zichzelf kan hebben. Het heeft dus veel behoefte aan het opdoen van nieuwe en positieve ervaringen. Op het gebied van omgang met een volwassene, maar ook de omgang met kinderen of positieve resultaten halen op school.
Overtuigingen die veel voorkomen bij kinderen met trauma:
Kinderen doen deze overtuigingen soms al op heel jonge leeftijd op. Als een kind naar de kleuterschool gaat kan deze ‘onzichtbare koffer’ dus al gevuld zijn met deze hardnekkige overtuigingen. Hier moeten dus heel wat fijne en positieve overtuigingen tegenover staan om de negatieve iets minder overtuigend te maken. Stap voor stap en volhouden.
Een metafoor die in de training gebruikt wordt is de volgende: “Een pot met witte verf wordt niet roze door er één rode druppel aan toe te voegen. Na veel rode druppels toe te voegen kleurt de witte verf uiteindelijk een beetje roze. Totdat er uiteindelijk een pot met roze verf is ontstaan.”
“Als kinderen een dergelijke ingrijpende gebeurtenis hebben meegemaakt kunnen zich hier klachten uit ontwikkelen. Die kunnen heel divers zijn. Daardoor is het ook lastig om te herkennen of gedrag traumagerelateerd is. Soms kunnen kinderen, juist om de schijn op te houden, heel vrolijk doen. We brengen de ACE’s goed in kaart. We wisten in Nederland niet zo goed hoe het zat. Vanaf 2016 zijn er dan ook verschillende onderzoeken gestart. Het komt veel vaker dan veel mensen denken.”
Hetzelfde als de ouders of verzorgers van het kind. Ook leerkrachten hebben dezelfde neiging om het er (na verloop van tijd) niet meer over te hebben met kinderen. Het is dan ook belangrijk om de uitnodiging naar het kind toe open te laten staan. “Ik weet van je situatie en als je het er over wilt hebben, dan ben ik er voor je.” Soms kan een leerkracht juist de rol van de ‘veilige volwassene’ op zich nemen. Deze veiligheid kan voor kinderen het verschil maken.
Je ziet dus niet altijd direct resultaat van je inspanningen. Voor leerkrachten is het dus ook belangrijk om te beseffen dat ze meewerken aan een resultaat dat misschien later pas zichtbaar wordt. De verhalen over leerkrachten die door kleine handreikingen van grote invloed zijn geweest in het leven van kinderen, zijn er te over. Je kunt echt het verschil maken.
Wil jij na het luisteren van deze podcast ook het verschil maken? Wil je weten hoe jij kunt bijdragen aan het herstel van getraumatiseerde kinderen? Het LOCK verzorgd meerdere malen per jaar de training “Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen”.*
Vanuit het onderwijs ontstaat wel eens wat weerstand tegen wéér een nieuwe aanpak of methodiek. Of dat er wéér iets op hun bordje wordt gelegd. Terwijl het werken met getraumatiseerde kinderen op zichzelf al zwaar is. In de training besteden we dan ook uitgebreid aandacht aan zelfzorg voor de leerkracht.
Deze training geeft de leerkracht belangrijke handvatten om kinderen te kunnen helpen en ook de leerkrachten goed te ondersteunen in deze taak. Meer rust in je klas, minder incidenten. Je bent als leerkracht in staat eerder gedrag te duiden en situaties in te schatten waardoor het veel minder uit de hand loopt. Je wordt niet meer overvallen door situaties, maar kunt er op reageren en anticiperen.
Anouska Kloes is GZ-psycholoog en in opleiding tot psychotherapeut. Zij werkt bij Kenter Jeugdhulp op de afdeling Kinder- en Jeugd Traumacentrum. In dit centrum werkt zij met kinderen en families die trauma’s hebben meegemaakt. Door de opleiding die zij volgt werkt zij nu ook op de poli in Amstelveen, daar ziet zij kinderen tussen de 0-23 jaar met allerlei soorten problematiek. Voor Het LOCK geeft Anouska de training; Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen.
*De training Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen is gebaseerd op het boek Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen geschreven door Leony Coppens, Marthe Schneijderberg en Carina van Kregten.
Veel luisterplezier!
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.
7 oktober komen aandachtsfunctionarissen huiselijk geweld en kindermishandeling, van zeer uiteenlopende organisaties, weer samen tijdens ons special event.
Een dag om samen te leren van successen en dilemma’s maar ook om te ervaren dat je onderdeel bent van een groep professionals met allemaal dezelfde missie.
We maken er een enerverende dag van met interessante uitwisseling en veel interactie.