Het is goed dat we ons realiseren dat wij als professionals natuurlijk alleen de kinderen zien bij wie nare gebeurtenissen heel veel impact hebben. Dat kan zijn vanuit een eenmalig, ernstig trauma dat ook een kind heeft meegemaakt, maar ook doordat zij langdurig slachtoffer zijn van kindermishandeling in alle mogelijke vormen of doordat zij getuige zijn van huiselijk geweld.
Bij het ene kind zijn de effecten veel meer zichtbaar dan bij het andere kind. Het effect kan namelijk op hele verschillende manieren zichtbaar worden. Het ene kind zal meer terugtrekken en stil worden, bijna onzichtbaar worden en het andere kind wordt juist drukker en opstandiger in bijvoorbeeld de klas en wordt daardoor soms ook gezien als een lastig kind. Maar er zijn ook kinderen die ontzettend veel narigheid meemaken maar aan wie helemaal niets te zien is. Dus je kunt alle varianten tegenkomen in je werk. Ieder kind gaat er op zijn eigen manier mee om.
Maar dat het heftig is dat staat buiten kijf! Ook als je niets ziet kan er veel aan de hand zijn. Bij onveiligheid in de thuissituatie zie je dat kinderen getraind zijn om zich aanpassen aan de situatie waarin zij zich begeven. Ze zijn gewend om hun omgeving en de mensen om hen heen te screenen; Wat is er aan de hand? Wat kan er gebeuren? Wat zijn mogelijke gevaren? Ze zijn oplettend en ze passen zich steeds weer aan. Ze anticiperen steeds opnieuw op hun omgeving. Daardoor kunnen ze wel de liefste kinderen van de klas zijn, kinderen waar je niets aan merkt. Ze willen het vaak goed doen omdat ze op zoek zijn naar erkenning, naar gezien worden door de mensen in hun omgeving. Daar hebben ze dan ook alles voor over.
Het blijft lastig om te herkennen dat er een vorm van kindermishandeling speelt bij een kind. Dat neemt alleen niet weg dat we allemaal een verantwoordelijkheid hebben om toch steeds weer nieuwsgierig te blijven naar hoe het met de kinderen gaat waarmee je werkt. Dat je, als je ziet dat er iets is dat opvalt aan een kind, daar op door mag vragen. Maar ook dat het gewoner wordt dat je het een onderwerp laat zijn in de klas of op school, dat kindermishandeling een thema is waar je over praat in de klas. Zodat kinderen weten wat kindermishandeling is, dat ze weten dat het bestaat. Want meestal weten kinderen helemaal niet dat wat zij meemaken kindermishandeling is. En dat komt omdat het voor hen dagelijkse kost is.
Wanneer je kindermishandeling bespreekbaar wilt maken dan is het belangrijk dat jij er ook zelf over begint. Daarmee schrik je het kind niet af of maak je het kind niet bang. Je moet je niet vergeten dat het er immers al is. Je bespreekt geen zaken waar het kind niets van af weet. Het gaat er juist om dat je kinderen laat merken dat je hen ziet. Dat het er om gaat dat ze mogen vertellen hoe zij de thuissituatie beleven. Soms vinden wij iets vreselijk en dan heeft een kind daar al zijn vorm in gevonden, zijn manier om er mee om te gaan. Dan kan het op jou overkomen dat het kind er heel koel over spreekt. Heb daar geen oordeel over. Blijf doorvragen.
Of een ander kind kan veel last meedragen, er veel last van hebben en dan is het waardevol dat jij er voor hem bent. Dan hoef je eerst alleen maar iemand te zijn die er naar vraagt, die belangstelling heeft. Je hoeft het niet gelijk allemaal alleen op te lossen.
Wees niet bang om vragen te stellen aan een kind, om het onderwerp, kindermishandeling ter sprake te brengen. Dat lijkt vaak makkelijker gezegd dan gedaan. Maar realiseer je goed dat het gaat om gebeurtenissen die een kind ieder dag meemaakt. Als wij al bang voor zijn om het er over te hebben, wat voor boodschap geven we het kind dan? Hoe moet het dan voor het kind zijn?
Wij hebben de verantwoordelijkheid om het er over te hebben. Om over ruzies en boosheid, over alleen en eenzaam zijn, over genegeerd of gekleineerd worden, over bang of verdrietig zijn te praten.
Als je denkt te zien dat er iets aan de hand is bij een kind kan je het gesprek aangaan door iets te zeggen als; Gisteren zag ik dat je geen eten bij je had, vertel eens. Of; Je was gisteren zo stil, vertel eens. Geef een kind de ruimte om te vertellen.
Want wanneer wij het er ook niet over hebben wordt het taboe alleen maar groter en blijven kinderen er alleen mee rondlopen!
Maak altijd duidelijk waarom je een gesprek met het kind hebt. Wees transparant en duidelijk in wat het doel van het gesprek is. Laat kinderen daar niet naar raden en doe er ook niet te luchtig over door bijvoorbeeld te zeggen dat je het kind gewoon wat beter wilt leren kennen.
Geef een kind de ruimte. We willen als hulpverlener te vaak helpen, een kind redden en dat maakt dat we te gretig worden. Te snel veel informatie binnen willen halen. Als een kind dan iets zegt; bijvoorbeeld papa kan heel erg boos worden. Dat we dat gelijk naar binnen willen hengelen door veel vragen te gaan stellen over dat stukje. Een kind trekt zich vaak terug als er een spervuur aan vragen komt. Blijf ontspannen en neem het kind serieus. Hou alle opties open.
Soms is er bijvoorbeeld een signaal over psychische mishandeling van een kind, over schelden en schreeuwen, over veel ruzies in het bijzin van het kind of tegen een kind. Dan loop je het risico dat er vergeten wordt om breed te kijken naar wat er nog meer aan de hand kan zijn.
Als je met een kind in gesprek gaat dan is het belangrijk om open vragen te stellen. Dat weten we natuurlijk allemaal en toch is het vreselijk moeilijk om te blijven doen. Echt open het gesprek in gaan betekent dat je bijvoorbeeld vraagt; Vertel eens, als de dag begint, hoe gaat dat dan bij jou? Geef het kind dan de tijd en de ruimte om te vertellen en blijf ondertussen iets anders doen. Blijf spelen of tekenen. Kinderen kunnen prima twee dingen tegelijkertijd doen.
Je moet een film van hun dag kunnen maken. Neem een specifieke dag als voorbeeld en laat een kind daarover vertellen. Zeg bijvoorbeeld vandaag is donderdag, gisteren was het woensdag, hoe begon de dag gisteren. Er komen dan vanzelf onderwerpen naar voren waar je op door kunt vragen. Zeker bij jonge kinderen is het belangrijk om te vragen naar concrete situaties en gebeurtenissen. Hou daarbij ook ruimte voor de leuke dingen die op die dag zijn gebeurd. Vraag daar net zo goed op door. Dat zorgt voor ontspanning.
Als mens zijn we snel geneigd om conclusies te trekken. Dat kan je al snel in de weg staan als je met kinderen in gesprek gaat en wilt weten hoe het echt gaat. Het is belangrijk dat je nieuwsgierig blijft en breed blijft vragen, niet te snel denken dat je het nu wel weet.
Neem alles mee wat er gezegd wordt en laat het er zijn dat geeft minder lading ook op de punten die wel lastig zijn om te bespreken.
Als je met kinderen werkt, hou dan een beetje van elk kind dat je voor je krijgt. Wees nieuwsgierig; wie is dit, wie heb ik voor me. Of het nu een heel druk kind is of juist een heel erg stil kind, een afstandelijk kind of juist een kind dat heel dichtbij komt. Voel dat je wilt weten wie dit kind is en hoe dit kind leeft. Dat je oprechte belangstelling hebt en je volle aandacht is bij het kind. Als het kind dat voelt dan kun je zomaar eens heel veel terug gaan krijgen.
Dit artikel is geschreven naar aanleiding van het gesprek tussen Evie Daniels en Margreet Timmer. Meer weten? Luister dan naar het hele gesprek tussen Evie en Margreet in de podcast van TIMM Consultancy.
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.