Aan het begin van mijn werkzame leven werkte ik op een opnameafdeling waar zich veel ernstige situaties voordeden. Daar leerde ik reflecteren. Op een dag vroeg mijn werkbegeleider wat ik moeilijk vond aan die werkplek . Ik kon het eigenlijk niet bedenken. Ik wist wel dat ik het soms spannend vond om voor bepaalde cliënten te zorgen en dat ik nerveus was als iemand niet op de door mij afgesproken tijd terug was van verlof. Maar ik was me amper bewust van mezelf, van mijn eigen emoties, laat staan dat ik bewust was van de invloed die mijn emoties hadden op de ander en omgekeerd.
Ik had nog heel veel reflectie en (zelf-) onderzoek nodig om mijn geleerde vaardigheden te combineren met wie ik ben, waar ik gespannen van word, wat me vleugels geeft.
Stel je voor: in het contact dat je hebt met een client gaat het geweldig. Je client is tevreden, voelt zich gehoord en kan weer verder. Tevreden ga je naar huis en vertel je aan je huisgenoot dat je een fijne dag had en dat je je erg tevreden voelt over het contact dat je had. Je huisgenoot vraagt: maar wat deed je nou precies? Wat maakte dat de cliënt zich zo gehoord voelde. “Geen idee, het ging gewoon goed, ik voel me gewoon blij.”
Een andere keer overkomt je het tegengestelde: ondanks je inzet, je goede bedoeling, misschien wel het toepassen van de goede techniek loopt de client ontevreden de deur uit… Als je dan dezelfde vraag stelt: wat maakt dat de cliënt zich niet begrepen voelt? Wat ging er anders dan je bedoeld had? Ben je een slechte hulpverlener?
In beide gevallen heb je goud in handen als je ontdekt wat er gebeurde, wat jij precies deed en hoe de ander daarop reageerde en omgekeerd.
Het antwoord op deze vragen kun je onder andere vinden door te reflecteren op je handelen, op je eigen attitude, stil te staan bij gevoelens van ongemak, op het contact dat je had met je client. Dat kan in de sessie door even stil te staan en te bedenken wat er in je omgaat. Dat kan daarbuiten, als je teruggaat op de fiets, of als je in bed de dag nog even de revue laat passeren. Dat is informeel reflecteren, gewoon nadenken over je handelen, over wat je voelt en wat je zag gebeuren bij de ander.
Gelukkig zit in ons vak ingebakken dat we deelnemen aan intervisie, waarin we methodisch een situatie onderzoeken. En daar zit de kans om je succes inzichtelijk te maken of om duidelijk te krijgen wat er niet goed ging. Via reflectie kun je wat er gebeurde gebruiken om te leren! Kun je bewuster je acties inzetten en meer grip krijgen op wat er in het contact gebeurt.
Dat vereist moed. Als je je eigen handelen onderzoekt is dat spannend, want bij het reflecteren gaat het niet alleen om de reactie van client, maar ook om het onderzoeken van je eigen handelen en houding en gevoel dat een gesprek bij je opriep. Dat kan best ongemakkelijk zijn.
In de spiegel zie je niet altijd wat je graag wilt zien: je was misschien ongeduldiger, je vulde in zonder echt te luisteren, je vond wat de cliënt vertelde zo onsympathiek dat het maakte dat het van je gezicht te lezen was. Pas als je terugkijkt naar het gesprek kom je daarachter, als je vraagt om feedback, als je reflecteert op het gebeurde, als je stil staat bij wat er in jou omging.
Je kunt de cliënt ook vragen om een feedback formulier in te vullen, bv de session rating scale (SRS) van Scott Miller, 4 korte vragen, waarmee je zicht krijgt op hoe de cliënt het gesprek ervaren heeft. Het helpt je om te begrijpen wat er goed ging en wat er anders kan. Deze 4 vragen gaan over de relatie, de doelen en onderwerpen, de werkwijze en methodiek en over de totale tevredenheid. Hieronder kun je een gratis versie van een Session Rating Formulier aanvragen.
Ikzelf vind het ook fijn om even bij een collega binnen te lopen en te delen wat ik ervaren heb. De vragen en opmerkingen van mijn collega kunnen me helpen om met een beetje afstand naar het gesprek te kijken.
Ik durf inmiddels stil te staan bij wat er met mij gebeurt en te reflecteren op mijn eigen handelen, ik heb meer contact met mezelf en herken mijn eigen grenzen en mogelijkheden. Dat maakt dat contact maken met een ander meer diepgang heeft.
Er zijn veel verschillende manieren om te reflecteren en ze zijn allemaal goed, als je maar reflecteert, want door te reflecteren kun je een ervaring transformeren naar leren. Daarmee kun je schatgraven, goud delven en uiteindelijk naast een betere hulpverlener worden liever zijn voor jezelf!
Geschreven door Bea Bolt
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.
7 oktober komen aandachtsfunctionarissen huiselijk geweld en kindermishandeling, van zeer uiteenlopende organisaties, weer samen tijdens ons special event.
Een dag om samen te leren van successen en dilemma’s maar ook om te ervaren dat je onderdeel bent van een groep professionals met allemaal dezelfde missie.
We maken er een enerverende dag van met interessante uitwisseling en veel interactie.