Dan Siegel gebruikt op een hele mooie manier de hand om de werking van het brein uit te leggen. Deze vorm kun je heel goed gebruiken als je kinderen uit wilt leggen hoe de hersenen samenwerken en wat er gebeurt als er bijvoorbeeld te veel informatie tegelijkertijd binnenkomt.
Wat gebeurt er wanneer er informatie binnenkomt dat gelinkt wordt aan eerdere nare gebeurtenissen? Die informatie werkt dan als een rode knop, een trigger.
Ons brein bestaat uit verschillende onderdelen. Dan Siegel spreekt in zijn boeken voor ouders over het bovenste, het denkende brein (de cortex) en het onderste brein (limbische deel en de hersenstam).
Als de deksel goed gesloten is, de vingers gesloten zijn, dan werkt het denkend brein het beste. De hersenen werken dan in harmonie. Alle onderdelen zijn verbonden en praten met elkaar.
Het bovenste deel van de hersenen is toegankelijk voor logica, socialiseren en redeneren. Ons bovenste brein omhelst ons onderste brein, waardoor dat deel van het brein zich veilig voelt.
Wanneer het brein zich veilig voelt kan het kind de hogere functie van de hersenen gebruiken die nodig zijn om te leren! Het rationele denkende brein werkt.
Wanneer je hersenen efficiënt samenwerken communiceren zowel de bovenste als de onderste hersenen effectief. Er komt informatie binnen en deze wordt logisch verwerkt.
We kunnen dan een cognitieve aanpak gebruiken zoals; discipline, beloningen, probleemoplossing, empathie voor anderen en onderhandelen
Soms komt er te veel informatie binnen voor het denkend brein om te verwerken. Dan wordt de verbinding verbroken. Dit noemt Dan Siegel ‘Flipping the lid’; er is dan geen toegang meer tot de functies van het denkend brein.
Dat kun je verbeelden als de geopende hand; de prefrontale cortex, die verantwoordelijk is voor ons rationele oordeel, is open en dan werkt het denkend brein niet goed.
Een kind bevindt zich in een overlevingsmodus, die wordt aangedreven door de hersenstam en de limbische gebieden. Het kind kan geen rationele oordelen vellen en reageert emotioneel. Dit is de vecht- of vluchtstatus.
Een kind dat veel nare gebeurtenissen heeft meegemaakt, komt snel in deze status. Het is alert en vol angst en dus niet in de modus om iets te leren.
Wanneer het kind gestresst is en niet meer reageert vanuit het denkend brein, is het belangrijk dat jij vanuit een kalm brein reageert.
Het kind kan zijn/haar eigen gedachten en gevoelens dan niet meer zelf reguleren. Het is fijn als jij dan als leerkracht of begeleider de ‘co-reguleringsaanpak’ gebruikt. Dit houdt onder andere in dat jij kalm blijft, je inleeft, het kind afleidt, bij het kind blijft en je reguleert. Hierdoor wordt het kind kalm.
Vanuit je kalme brein maakt je eerst connectie met het kind en vervolgens probeer je de gedachten van het kind naar iets anders te leiden. Dan Siegel gebruikt daarvoor de term ‘Name it to tame it’.
Eerst zorg je voor een connectie met het kind. Dat kan bijvoorbeeld door het kind een knuffel te geven, met een rustige stem te praten of door het kind te wiegen.
Wanneer het gelukt is om contact te maken en het kind weer kalm is, kun je overgaan tot het benoemen van de gevoelens. Je vertelt het kind niet hoe hij zich voelde maar benoemt het in de vragende vorm; “Ik vraag me af of je je net heel erg bang voelde”, of “Zou het kunnen zijn dat je net heel erg verdrietig was?”. Op die manier ontstaat er weer een connectie tussen de verschillende delen van het brein.
Op YouTube vind je verschillende filmpjes van Dan Siegel waarin hij dit concept uitlegt
Dr. Daniel Siegel kwam in 1999 met de theorie over de Window of Tolerance. Bij iedereen schommelen de emoties een beetje. Het ene moment voel je je blij, uitgerust en oplettend en een ander moment ben je minder alert of geïrriteerd, dat is een normaal.
Als dit op een niveau blijft dat je gedachten en gevoelens goed kunnen samenwerken is het prima. Als je te veel spanning hebt en je ‘uit je raampje’ gaat dan schiet je in een reactie van vechten, vluchten of bevriezen. Te veel stress en langdurige spanning maken dat je raampje kleiner wordt en je sneller gespannen of afgeleid bent. Je zit dan niet in de optimale arousal.
In contact met kinderen is het belangrijk om alert te zijn op hun spanningsniveau.
Er zijn verschillende boekjes die je kunt gebruiken om kinderen uit te leggen hoe het window of tolerance werkt. Door kinderen dit uit te leggen herkennen ze het eerder bij zichzelf en kun je samen een plan maken wat helpt als de spanning te veel dreigt te worden.
Het boek The Window of tolerance is een van de boeken die ik graag gebruik. Het is geschreven door drs Uschi M A Koster & Marieke Sterenborg.
Heb jij het Window of tolerance wel eens uitgelegd aan een kind? Wat was zijn/haar reactie?
Wil je meer weten over de werking van het brein en de impact van trauma hierop? En wat jij kunt doen? Luister dan naar een van onze podcasts over trauma of meld je aan voor de training traumasensitief werken.
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.