Het stoppen van kindermishandeling begint met signaleren en vervolgens het maken van een plan. Daarbij komen al snel allerlei dilemma’s en vragen naar boven. Met wie ga je allemaal in gesprek? Hoe bepaal je de urgentie? Hoe en wanneer besteed je aandacht aan de effecten van trauma? En hoe verwerk je kennis over de effecten van trauma in je veiligheidsplanning?
Effecten van geweld
Huiselijk geweld en kindermishandeling kan leiden tot zeer diverse psychische en lichamelijke problemen. Er ontstaan o.a. gevoelens van schuld en schaamte. Slachtoffers raken vaak in een isolement of worden geïsoleerd van hun omgeving. Ze verliezen hun weerbaarheid en zelfvertrouwen waardoor zij een negatief zelfbeeld ontwikkelen. Ernstige mishandeling of verwaarlozing kan leiden tot een verkeerde afstelling van het stresssysteem; dat wordt chronisch hyperactief – het gaspedaal schiet te gemakkelijk door naar ‘plankgas.’
Trauma en het brein
De werking van dat gaspedaal dat te snel ingetrapt wordt kan uitgelegd worden middels het ‘Window of tolerance’ van Ogden and Minton (2000). Als de stress te hoog oploopt kan het lichaam daarop reageren met een actieve toestand (hyperarousal) om aan het gevaar te ontsnappen of met een passieve toestand (hypo-arousal).
Wanneer we in gesprek gaan met gezinnen waarbij zorgen zijn over de veiligheid raken zij snel geëmotioneerd of geïrriteerd. Wanneer zij geconfronteerd worden met zorgen zullen zij sneller uit hun denk- of ‘mensbrein’ en in hun ‘zoogdierenbrein’ (bij hyperarousal) of zelfs ‘reptielenbrein’ (bij hypo-arousal) schieten. Hierdoor wordt de verbale communicatie verstoord. Het is dan de kunst om het brein weer te kalmeren alvorens verder te praten en meer visuele middelen te gebruiken.
Communicatie vertragen
Veel interventies zijn in eerste instantie verbaal. Inmiddels zijn er steeds meer schema’s ontwikkeld (o.a. Signs of Safety framework, Turnell en Edwards 1997, Partnering for Safety framework Parker en Decter 2012) die tijdens de gesprekken samen met ouders ingevuld worden en gebruikt worden als leidraad voor het gesprek en het hele proces visueel ondersteunen. Door tijdens het gesprek direct alles op te schrijven, het liefst op een whitebord of flap-over zodat iedereen mee kan lezen, wordt eveneens het tempo vertraagd. Krijgt men meer tijd om in rust over de situatie na te denken.
Belang van aandacht voor traumaverwerking in veiligheidsplanning
Gedurende het proces van veiligheidsplanning zullen professionals gebruik moeten maken van kennis over de effecten van trauma op het brein en daarmee op het handelen van mensen. Ook na het veilig stellen van kinderen en hun gezin is aandacht noodzakelijk voor trauma verwerking. Kinderen kunnen zich pas daadwerkelijk veilig voelen wanneer zij meer grip op de situatie hebben en dat kan door hen uitleg te geven, hen aan het woord te laten tijdens het proces van veiligheidsplanning maar hen ook de kans te geven om ervaringen te verwerken tijdens gerichte behandeling.
Verder lezen? Lees dan het complete artikel Het houdt niet op dat in maart 2016 in het tijdschrift Cogiscoop is geplaatst.
Heb jijzelf waardevolle ervaringen of kennis over dit onderwerp die je graag wil delen? Laat het vooral weten, zodat we deze kennis door kunnen geven. Misschien kunnen we een keer samen in gesprek voor een podcast!
Zoek je meer informatie over veiligheidsplanning of trauma?
Kijk dan bij het aanbod actuele trainingen en opleidingen over dit onderwerp.
Ben je ook zo dol op podcasts luisteren? We hebben een podcast opgenomen over ‘Zorgen voor getraumatiseerde kinderen’.
Leony Coppens deelt in deze podcast haar waardevolle kennis over trauma met ons. Ze geeft belangrijke tips voor ouders, verzorgers en professionals en vertelt over de onzichtbare koffer, het herkennen van trauma, de herstel mogelijkheden, het versterken van veerkracht bij kinderen en de belangrijke rol van een helpend netwerk voor kinderen.
Veel luister plezier!