Het wordt jeugd- en gezinsprofessionals vaak verweten dat er niet gedaan wordt aan waarheidsvinding. Dat zij onvoldoende bezig zijn met het achterhalen van wat dé waarheid is.
Jeugd- en gezinsprofessionals zijn misschien niet op zoek naar juridische waarheidsvinding en zijn niet opgeleid in speciale (forensische) interviewtechnieken. Immers een hulpverlener richt zich vooral op groei en ontwikkeling, leren en een therapeut bijvoorbeeld op het verwerken van trauma. Maar we zijn wel op zoek naar de verschillende perspectieven van alle betrokkenen en wanneer daar grote hiaten in zitten of we het idee hebben dat het verhaal niet klopt, dan moet er verder onderzoek gedaan worden door professionals die daar wel voor opgeleid zijn.
Want het kan toch niet zo zijn dat je alles klakkeloos aanneemt wat iemand zegt? Je bespreekt met de cliënt dat er verschillende verhalen zijn en wat dat voor hen betekent. Wanneer iets onlogisch klink dan vraag je door tot dat je begrijpt wat de ander jou wil vertellen.
Je werkt vanuit een meerstemmige houding (meerzijdige partijdigheid) en houdt rekening met de dynamiek van het systeem. Verhalen worden gevormd binnen de context van systemen. Je verplaatst je beurtelings in iedere betrokkene. Dit heeft tot doel hen te motiveren nog meer in dialoog te gaan. Tegelijkertijd kan erkenning voor de andere partijen een pedagogisch effect hebben: zo kan het ook. Je leert de ander weer dat het nuttig is om je in de ander te verplaatsen.
De dynamiek van systemen doet iets met de gezinsverhalen, het kleurt de beleving en vormt een nieuw perspectief. Wanneer verhalen van elkaar verschillen merk je dat op en zoek je naar de betekenis daarvan. Je bent alert en signaleert wat er gebeurt. Je neemt in je afwegingen ook mee dat er meer aan de hand kan zijn. Bijvoorbeeld bewust verdraaien van de waarheid, vertroebeling van de waarneming door middelen gebruik of gevoelens van schuld en schaamte. Bespreek dit ook met je collega’s.
Als je op zoek bent naar feitelijke informatie dan is het belangrijk om door te vragen op specifieke situaties. Vraag tot in detail door hoe een specifieke gebeurtenis is verlopen i.p.v. vragen naar algemeenheden.
Spreek met kinderen bijvoorbeeld af dat ze steeds van begin tot eind vertellen hoe iets is gegaan. Dat betekent dat je bijvoorbeeld vraagt hoe het gisteren ging van het moment dat ze wakker werden tot ze op school waren i.p.v. wie maakt ’s ochtends jouw ontbijt klaar. Daar zitten al te veel aannames in; (1) dat ze ontbijt krijgen en (2) dat iemand dit voor ze maakt. Kinderen hebben dan vaak door dat dit verwacht wordt en gaan dan soms sociaal wenselijke antwoorden geven.
Wil je meer informatie over de situatie stel dan vragen vanuit verschillende zintuigen. Wat heb je gezien, gehoord of geroken. Vraag wat ze mama zagen doen, wat hoorde ze papa zeggen, etc. Als kinderen vertellen over iemand anders vraag dan hoe zij weten dat het zo gegaan is. Hoe weet je dat zij boos was? Wie was er nog meer bij en waar was jij? Vertel eens hoe het begon en hoe is het gestopt? Hoe weet je dat het zo is gegaan?
Bij vermoedens van kindermishandeling kan het nodig zijn dat een rechercheur met het kind in gesprek gaat of wanneer er nog geen concrete uitspraken gedaan zijn door een kind een gedragsdeskundige die een taxatiegesprek af neemt bij het kind. Dit om te bepalen of het vrijwillig kader voldoende is of dat het nodig is om hulp of behandeling af te dwingen.
Als je niet zeker weet wie het beste met een kind in gesprek kan gaan lees dan nog eens de handreiking Samenwerken bij strafbare kindermishandeling. Als de feiten niet meteen goed worden verzameld, is de kans klein dat er ooit nog een heldere beschrijving komt van wat er nou precies is gebeurd en onder welke omstandigheden. Anders gezegd: “Van een onscherpe foto kun je nooit meer een scherpe foto maken”.
Wat zou het mooi zijn als we als jeugd- en gezinsprofessionals meer kennis zouden hebben over forensisch interviewen en feitenonderzoek! Voor het eind van dit jaar delen we daar nog meer informatie over. Hoe kijk jij hiertegen aan? Moeten jeugd- en gezinsprofessionals zich meer bezig houden met waarheidsvinding?
Geschreven door Margreet Timmer
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.
7 oktober komen aandachtsfunctionarissen huiselijk geweld en kindermishandeling, van zeer uiteenlopende organisaties, weer samen tijdens ons special event.
Een dag om samen te leren van successen en dilemma’s maar ook om te ervaren dat je onderdeel bent van een groep professionals met allemaal dezelfde missie.
We maken er een enerverende dag van met interessante uitwisseling en veel interactie.