Welke factoren spelen een rol bij een complexe scheiding?

‘Hoeveel scheidingen ontwikkelen zich tot een complexe scheiding doordat we als professionals onvoldoende weten wat we moeten doen?’ vroeg ik laatst aan een teammanager binnen het sociaal domein. Onze conclusie was dat dit best veel kan zijn. Door eigen onmacht of door meegetrokken worden in de strijd. Door hoe het hulpverleningssysteem werkt of door een onduidelijke positionering. Best frustrerend eigenlijk. 

Als er zoveel dingen anders kunnen, biedt dat tegelijkertijd hoop. Namelijk dat we in staat zijn om van en met elkaar te leren. Zodat we meer zelfvertrouwen ervaren bij deze ingewikkelde casuïstiek.  

Complexe scheidingen zijn niet voor niets COMPLEX 

Je kunt leren hoe je uit de strijd blijft. Je kunt een visie hebben op je eigen positie in een conflict. Maar complexe scheidingen heten niet voor niets complex. Kennis, visie en gespreksvaardigheden helpen. Tegelijkertijd blijft het balanceren en zijn er geen standaardoplossingen.   

Wat maakt nu dat ouders vastzitten in hun strijd? Het is belangrijk om hier kennis van te hebben. Hieronder beschrijf ik 5 belangrijke factoren die meespelen bij complexe scheidingen.   

1. Toenemende stress en demonisering 

Als er conflicten zijn, loopt de stress op en belanden mensen in een vicieuze cirkel. Door toegenomen stress wordt het vermogen tot helder denken beperkt. Zeker als er onderliggende triggers en pijnpunten zijn die de kwetsing verergeren. Eigen overtuigingen en visie wordt in een conflict steeds stelliger. Nuances verdwijnen en vijandige gedachten krijgen de overhand.  

Zeker als een conflict langer duurt, wordt het probleem steeds meer in de persoonlijkheid van de ander gelegd. Omdat de ander steeds negatiever wordt beoordeeld (een demon), wordt de hoop op- en investering in verandering moeizaam. De ander moet veranderen, niet ik!! 

2. Het netwerk als actor 

Mensen zijn onderdeel van een familie-, werk- en vriendenkring. En dat is maar goed ook. Bij grote levensgebeurtenissen is het belangrijk dat je steunende mensen om je heen hebt. Bij complexe scheidingen gebeurt er vaak iets anders. Niet alleen ouders, maar hele netwerken ‘vinden er iets van’. De omgeving heeft een mening over de scheiding, een oordeel over de ex-partners. Of hebben een idee over hoe je het moet regelen na een scheiding. Ook wij hebben bewust of onbewust aannames over ‘hoe het hoort’.  

Al deze uitspraken of meningen zijn van invloed op de denkwijzen en het gedrag van de ouders. Hoe heviger de strijd is, hoe lastiger het wordt om zonder gezichtsverlies terug te komen op je eigen uitspraken en meningen.  

3. Het scheidingsverhaal en doelen als bron van strijd 

Als de partnerrelatie niet ‘goed’ is afgerond, is dit één van de factoren die strijd aanwakkert. Onvoldoende erkenning voor verdriet binnen de relatie of duidelijkheid over de reden van scheiding wakkeren het conflict aan.   

Soms leidt dit gebrek aan erkenning tot het willen ‘vereffenen’ op een ander gebied.   

Op een diepere laag gaat het dan over behoeften als gelijkwaardigheid, eerlijkheid en rechtvaardigheid. Als dit niet wordt ervaren, worden andere onderwerpen geïnfecteerd en tot bron van strijd. Denk bv aan de opvoeding van het kind of wat de beste omgangsregeling is.  

4. Kinderen raken steeds verder uit beeld 

Doordat de kracht van het conflict zo sterk is, raakt iedereen in de greep van de conflicten. Ouders, hun eigen netwerk en vaak ook de betrokken professionals zijn gefocust op het conflict. Alle aandacht en energie gaat daarnaar toe. Voor kinderen is het ondoenlijk om ‘neutraal’ te blijven in deze gepolariseerde omgeving.   

Deze focus op de strijd en wat in het belang van de kinderen moet gebeuren, leidt ertoe dat er onvoldoende aandacht is voor de kinderen zelf. Kinderen worden niet meer echt gezien of gehoord, doen het misschien ogenschijnlijk ‘goed’. Veilige steunfiguren vallen weg. Een kind heeft juist mensen nodig die zonder oordeel spreken over hun ouders. Mensen die luisteren naar wat het kind zelf ervaart en nodig heeft.  

5. Machteloosheid 

Door al deze factoren groeit het gevoel van machteloosheid. Er is al veel geprobeerd, maar niets werkt. Vaak worden er alternatieve verklaringen genoemd voor de problemen. Zoals het aanwezig zijn van persoonlijkheidsstoornissen (bij de ander uiteraard…). En ook hierin zullen ouders steeds meer overtuigd raken van hun eigen gelijk.  

Bedenk dat geen enkele ouder wil dat kinderen last hebben van hun gedoe. Niemand wil deze strijd. In veel gevallen ontstaat er na een tijdje ook weer rust.  En tot die tijd proberen we daaraan bij te dragen. 

Door Mintje Groot Nibbelink 

Trainer-conflictspecialist-Registermediator 

(Bron: Justine van Lawick, Kind uit de Knel)